Chuy?n xi?n

1. Xin d?t l�m nh�

Nghe n�i v�ng Y�n Lu?c, thu?c huy?n Th? Xu�n, g?n r?ng n�i, c� nhi?u d?t hoang, Xi?n di cu l�n d?y ?.

Theo l? l�ng, Xi?n ph?i bi?n tr?u ru?u xin l�ng cho tr� ng?, r?i l?i ph?i bi?n tr?u ru?u m?t l?n n?a xin l�ng m?t m?nh d?t l?y ch? d?ng t�p l?u t?m th?i l�m noi an ?. L� tru?ng d�nh tr?ng h?p l�ng, nhung th?c ra "l�ng" ch? l� b?n ch?c s?c, cu?ng h�o m� th�i. Th?y h? hay h?ch s�ch, k�nh ki?u, Xi?n gh�t l?m. L?n th? hai mang tr?u ru?u ra d�nh, Xi?n g�i d?u g�i tai thua:

- D?, tr�nh c�c c?, con m?i d?n d�y, on nh? c�c c? cho ? d? h?u h? c�c c?, nhung chua c� nh� c?a g� c?, mu?n xin mi?ng d?t d?u l�ng ch� ?a (1) xin c�c c? x�t cho.

L� tru?ng th?y ru?u th� t�t m?t, li?n n�i:

- Tu?ng g� ch? mi?ng d?t d?u l�ng ch� ?a ?y th� du?c, n�o xin m?i c�c c? ta ch�n di th�i!

(1) L�ng ? d�y ch? l� huong h�o m?c





2. Rao l�ng

Ng�y tru?c, d�n ng? cu l� k? th?p k�m nh?t trong l�ng. Cho n�n, d?n Y�n Lu?c, v?a d?ng xong t�p l?u, Xi?n b? b?n l� tru?ng b?t ra l�m m�.

M?t h�m, l� tru?ng th?y m?t ch? h�ng b�t ng?i ?a ? c�i b�i r?m d?u l�ng, li?n b?t l?y g�nh b�t r?i sai Xi?n di m?i "l�ng" ra d�nh chia ph?n. Xi?n v�ng v�ng d? d?, v�c m� di, c? sau m?t h?i m� "c?c c?c" l?i rao:

- Chi?ng l�ng chi?ng ch?! l?ng tai m� nge m� rao: C? l� b?t du?c m? h�ng b�t ?a b?y d?u l�ng, m?i "l�ng" mau ra d�nh m� chia ph?n!

Nghe n�i chia ph?n, bao nhi�u ch? s?c, th�n h�o, v?i v� k�o nhau ra d�nh. �?n c?ng d�nh, g?p Xi?n, ai cung nhao nhao h?i:

- Chia ph?n g� th? m�y?

- Con m? h�ng b�t ?y d�u r?i?

- C� nhi?u kh�ng h? m�y?

Xi?n l? ph�p d�p:

- B?m c�c c?, con m? h�ng b�t ?a b?y d?u l�ng. D?, nhi?u l?m ?, m?t d?ng to l� l� th? kia, c� l? m?t c? du?c d?n v�i ba b�t ch? kh�ng �t d�u!

V?a n�i, Xi?n v?a ch? v? ph�a hai c�i s?t b�t dang d? ? h� d�nh.





3.G�p g?c

H?i ?y qu�n Ph�p d� sang x�m lu?c nu?c ta. Nhi?u ngu?i n?i d?y ch?ng l?i tri?u d�nh v� vua quan nh� Nguy?n d?u h�ng th?c d�n Ph�p. Theo l?nh quan tr�n, trai tr�ng l�ng y�n Lu?c d�m n�o cung ph?i ra d�nh canh ph�ng. G?p m�a d�ng r�t mu?t, h? chia nhau l?n lu?t m?i t?i m?t anh g�p g?c (1) d? su?i cho ?m. Xi?n v?n c� c?m t�nh v?i nh?ng ngu?i n?i lo?n ch?ng l?i tri?u d�nh, n�n c? nay c�o nh?c d?u, mai c�o dau b?ng kh�ng ch?u di canh ph�ng. H? b?t Xi?n ph?i n?p g?c m?i cho ? nh�. Xi?n d�o m?t �t g?c chu?i g�nh ra, nh� gi?a d?ng l?a dang ch�y gi?n gi?t m� d? v�o, th? l� c? d?ng l?a t?t ph?t. L?o huong ki?m li?n qu�t h?i Xi?n. X?en tr? l?i:

- C�c �ng b?o t�i g�p g?c. Nh� t�i ch? c� g?c g�c chi c?, ch? c� g?c chu?i m� th�i. G?c n�o m� ch? l� g?c, c�c �ng kh�ng nh?n th� l?i xin g�nh v? v?y.





4. H�m c?t

V� l� d�n ng? cu, Xi?n thu?ng b? b?n cu?ng h�o trong l�ng ch�n �p. �? tr? th�, nh�n m?t h�m c? b?n dang h?p vi?c l�ng, ch� ch�n c�i nhau ?m t?i, Xi?n t�m m?t c�i n?i v?, b? v�o t�t c?t ngu?i l?n nu?c, dem d?n ch? d?u gi� v?a dun v?a khu?y. Gi� dua m�i th?i bay v�o ch? b?n cu?ng h�o dang h?p. Ch�ng kh�ng ch?u du?c, ch?y ra qu�t th�o ?m i. Xi?n xin l?i v� ph�n tr?n:

- Thua c�c �ng, nh� t�i c� m?t ? ch� con tr? ch?ng, d�i an c?t s?t, cho n�n ph?i dun cho ch�ng m?t �t.

L� tru?ng tr?ng m?t h?i:

- Ai b?o ch� l�m th?

Xi?n d�p:

- Thua c�c �ng, ngu?i ta thu?ng n�i: "Lau nhau nhu ch� dau tranh c?t s?t". Th?y ngu?i ta n�i nhu v?y th� t�i cung l�m nhu v?y th�i.





5. �?i b� g?y l?y b� b�o

L�ng Y�n Lu?c c� m?t c�i van ch? l? thi�n th? Kh?ng T?. Tr�u b� trong l�ng th? an c? ? g?n d?y k�o v�o ph�ng u? c? ra b? th?. B?n l� tru?ng, cu?ng h�o th?y kh�ng ti?n, b�n h?p l�ng, giao cho Xi?n ph?i tr�ng nom, r�o gi?u l?i, v� d?t ra l? h? b� nh� ai v�o, l�ng s? b?t l�m th?t chia ph?n. L? l�ng d?t ra, c�c nh� c� b� d?u d?n con ho?c ngu?i ? h?t s?c gi? g�n. Xi?n c� m?t con b� ?m, g?y nhu c�i mo kh�, c? th? cho an ? g?n d?y. M?t h�m, Xi?n d? b� v�o trong khu van ch?, c? � cho d�n l�ng bi?t.

�ang th�m th?t b�, b?n l� tru?ng, cu?ng h�o l?p t?c cho ngu?i b?t l�m th?t. Xi?n n�i:

- L? l�ng d?t ra, t�i kh�ng d�m k�u ca g�, ch? xin l�ng nh? cho t? nay tr? di b?t c? b� nh� ai, h? v�o van ch? l� b?t l�m th?t tu?t.

Sau d� �t l�u, Xi?n mua m?y c? b�i tam c�c, chia cho b?n tr? chan b� r? ch�ng t�m d�m d?t kh� r�o, ph?ng phiu ng?i d�nh. B?n tr? th�ch qu�, x�m nhau, ch�i mui v�o v�n b�i, ch?ng d? � g� d?n b� m? n?a. Xi?n l?a cho t?t c? d�n b� l?i g?n khu van ch?, r?i m? c?ng ra. Th?y c? b�n trong xanh t?t, m?t con v�o, hai con v�o, ba con v�o, th? l� nh?ng con kh�c cung chen nhau v�o theo. Xi?n d�ng c?ng l?i r?i ch?y v? g?i d�n l�ng ra b?t b�. B?t du?c hon m?t tram con, ph?n nhi?u l� c?a b?n l� huong cu?ng h�o gi�u c� trong l�ng. Ch�ng b�n nhau:

- L?n n�y, nhi?u ngu?i d?u ph?m ph?i l? l�ng, kh�ng l? ta dem l�m th?t t?t c?, v?y th� xin x� xo�.

Xi?n nh?t d?nh kh�ng nghe, l?y c? r?ng l?n tru?c l�ng d� an th?t b� c?a m�nh r?i, nay l�ng t? � b? l?, Xi?n s? ki?n quan. S? Xi?n l�m to chuy?n, ch�ng b�n nhau d?n cho Xi?n m?t con b�, r?i b? cho c�c nh� c� b� b? b?t chia nhau ch?u ti?n. Xi?n nh?t d?nh kh�ng nghe, n�i:

- Ch? c� hai c�ch: m?t l� dem l�m th?t tu?t, hai l� dem chia d?u cho d�n l�ng, m?i nh� m?t con.

B?n l� huong cu?ng h�o b�n v?i nhau m�i, cu?i c�ng ph?i b?ng l�ng theo c�ch th? hai, v� chia nhu v?y th� ch�ng c�n du?c m?i nh� m?t con, ch? dem l�m th?t th� m?t c?. Th? l�, kh�ng nh?ng Xi?n d� d�nh d?i du?c b� b�o, m� nh?ng nh� trong l�ng cung du?c m?i nh� m?t con.





6. L�m ma m?

B?n ch?c s?c, huong l� trong l�ng l�c n�o cung nghi d?n ru?u th?t. Th?y b� m? Xi?n v?a m?i m?t, ch�ng b?t ph?i l�m ma, m?i "l�ng" d?n an u?ng. Nh� Xi?n ngh�o l?n, d?n khoai s?n c�n kh�ng c� an th� l?y g� l�m ma, nhung kh�ng l�m ch�ng s? du?i di kh?i l�ng. Nghi du?c m?t m?o, Xi?n b�n di n�i kh�o v?i nh?ng t�n ch�p bu:

- Ch? n�i c�c c? cung th?a bi?t, nh� t�ng qu�, xin c�c c? r?ng lu?ng d? du?c ch�n c?t ng�y h�m nay cho m? y�n m? d?p; c�n vi?c ma chay, xin c�c c? cho kh?t d?n tu?n m?ng m?t s?p t?i, v� c�n ph?i vay mu?n b� con xa g?n, kh�ng g� cung ph?i ki?m con l?n dam ch?c c�n, muoi d?u g?o x�i...

Th?y nh� Xi?n ngh�o t�ng th?t, c�c "c?" d�nh cho kh?t v?y.

Tu?n m?ng m?t t?i, Xi?n mua ch?u du?c m?t con l?n th?t to, th?t b�o, nh� ch? giao h?n ba h�m sau ph?i tr? d? ti?n. Xi?n l�m th?t ngay, r?i c?t th?t v�o trong bu?ng. XI?n nh? ngu?i m?i "l�ng" d�ng chi?u h�m ?y t?i u?ng ru?u. Khi "l�ng" d� t? t?u d�ng d?, Xi?n m?i dem �t m? b? v�o xanh v?i mu?i c? h�nh, r�n l�n. M�i m? bay ra thom ph?c khi?n "l�ng" dang ng?i la li?t trong c�i r?p d?ng ? ngo�i s�n, c? nu?t nu?c mi?ng ?ng ?c. Xi?n bung xanh m? c?t di, r?i l?a l�c kh�ng ai d? �, ch�m m?t m?i l?a l�n m�i b?p.

"L�ng" dang ch? c? bung ra, s?t c? ru?t, b?ng nghe ti?ng h� ho�n nh�n ra th� th?y c�i b?p dang b?c ch�y. "L�ng" ho?ng qu�, x�n xao �n ra kh?i r?p. h?u h?t nh?ng ngu?i di d�m d?u qu?n tr?ng �o d�i ch?nh t?, kh�ng d�m x�ng v�o ch?a ch�y. B� con x�m gi?ng k? x�ch th�ng, ngu?i v�c c�u li�m, ch?y d?n , th� c�i b?p d� th�nh m?t d?ng l?a. Xi?n m?t mui, qu?n �o nhu ma lem, k�u kh�c th?m thi?t:

- ?i tr?i d?t �i l� tr?i d?t! ?i cha m? oi l� cha m? �i! ?i l�ng nu?c �i l� l�ng nu?c �i! Ch�y m?t h?t c? b?p nu?c, c? c? b�n r?i, c�n l?y g� m� l�m ma l�m chay n?a... i hi hi!

"L�ng" tu?ng c? b�n ch�y th?t, c�n xo m�i g� n?a, kh�ng ai b?o ai, k? tru?c ngu?i sau, ra v? c?.

G� g�y d�m ?y, Xi?n g�nh th?t l?n di ch? xa b�n. Chi?u h�m sau, Xi?n mang ti?n v? trang tr?i xong n?, c�n th?a m?t �t, mua ngay m?y c�y tre l�m l?i c�i b?p.





7. ��nh tr?ng c?m

Sau m?t th?i gian l�m m�, Xi?n l?i ph?i l�m d?y t? h?u di?u tr�p cho l�o ch�nh t?ng. M?t l?n, l�o ch�nh t?ng di choi xa, Xi?n theo h?u. Khi d?n l�ng n? th?y c� m?t c�i tr?ng m?t to b?ng c�i nong, hai th?y tr� l?y l�m l? qu�, v�o xem. C� t?i mu?i ngu?i kh�ch qua du?ng cung dang b�n t�n v? c�i tr?ng d�, tr�n tang tr?ng c� d� m?y ch?: "tr?ng c?m", n�n ch? ai d�m l?i g?n. B?ng Xi?n l?n ti?ng:

- C� ai d�m d? t�i d�nh c�i tr?ng c?m n�y kh�ng n�o?

M?t ngu?i cu?i:

- �?n c? t? nh� anh s?ng l?i cung kh�ng d�m d?ng d?n n?a l� anh.

Xi?n m?t hai cam doan l� d�nh du?c, kh�ng s? g� c?. Trong s? d� c� m?t ngu?i bu�n b�n gi�u c�, trong t�i s?n ti?n, cho l� Xi?n kho�c l�c, ng?a tai l?m, b?o:

- Anh d�nh du?c d? ba h?i ch�n ti?ng t�i s? cho anh nam ch?c quan ti?n!

Xi?n n�i:

- Nam ch?c ch? b�, �t ra cung ph?i m?t tram.

Ngu?i kia b?ng l�ng, b?o:

- �u?c, anh kh�ng l�m du?c d�ng nhu l?i n�i, th� ph?i ? com kh�ng cho t�i mu?i nam.

Hai b�n l�m gi?u giao k�, c� m?t ngu?i d?ng t�n l�m ch?ng.

Xi?n b?c thang, v�c d�i tr�o l�n, dang th?ng c�nh n?n d? ba h?i ch�n ti?ng. Tr?ng k�u, vang c? tai, nh?c c? �c. V�i ba ngu?i nh�t nh�t, s? li�n l?y, v?i th�o lui. Chi?u theo giao k�o, Xi?n b?t ngu?i kia ph?i giao d? s? ti?n.

Nghe tr?ng d�nh b?t th�nh l�nh, d�n l�ng kinh ng?c, lu lu?t k�o nhau ra d�ng nhu h?i. L� tru?ng, tay c?m h�o, len qua d�m d�ng, kh?nh kh?ng bu?c v�o d?n qu�t th�o ?m i. Xi?n ra tru?c m?t l� tru?ng v�i ch�o r?i g�i d?u g�i tai n�i:

- D? tr�nh �ng, t�i l� kh�ch qua du?ng, th?y c?nh l�ng ta tr� ph�, th?y d?n ta linh thi�ng, n�n c� nam ch?c quan ti?n tru?c d? h?u th�nh sau h?u l�ng. Nhung v� kh�ng bi?t l�m th? n�o g?p �ng c�ng t?t c? d�n l�ng du?c, bu?c l�ng ph?i d�nh v�i h?i tr?ng, xin c�c �ng d�nh ch? d?i x� cho.

Th?y c� m�n ti?n l?n, l� tru?ng c�ng h?i d?ng ch?c s?c th�ch qu�, b�n nhau h�y tr�ch ng�y ra mu?i quan l�m b?a ch�n d�i �ng kh�ch h?o t�m.





8. Tri huy?n L� Kim Th?ng

M?t h�m, nh�n c� l?nh c?a b?n ch?c d?nh b?t t?t c? tr? gi� trai g�i l�ng ho�ng B?t ph?i an m?c ch?nh t? d? di d�n quan huy?n L� Kim Th?ng v? l�ng hi?u d?, Xi?n nghi ra ngay m?t k?. Xi?n l?n v�o bu?ng �ng n?i l?y tr?m chi?c �o th?ng d? m?c v�o, r?i di th?ng ra d�nh, gi? v? ch?y di ch?y l?i lang xang ngay tru?c m?t quan huy?n. Quan l?y l�m l?, cho l�nh g?i l?i h?i. Xi?n xung t�n h? v� n�i l� h?c tr�. Huy?n Th?ng li?n mu?n ngay vi?c an m?c ng? nghinh c?a Xi?n ?ng kh?u d?c m?t c�u, b?t ph?i d?i:

- �o d? qu�t c?t tr�u

Xi?n d?i ngay:

- L?ng xanh che d�t ng?a

Huy?n Th?ng kh�ng ng? b? m?t v?, t�i m?t, d?a:

- Th?ng n�y l�o! �� th?, ph?i d? th�m c�u n�y n?a, kh�ng d?i du?c, tao s? cho an d�n.

Th?y t�c Xi?n d? hoe v� d�i n?ng l�u ng�y, huy?n th?ng li?n ra c�u d?i:

- H?c tr� l� h?c tr� con, t�c d? nhu son l� con h?c tr�

Xi?n kh�ng c?n nghi ng?i l�u, d?i t?c kh?c:

- Tri huy?n l� tri huy?n Th?ng, an n�i lang nhang l� th?ng tri huy?n!

Huy?n Th?ng t?c ?a m�u, nhung v� Xi?n d?i r?t ch?nh, kh�ng b? v�o d�u du?c, d�nh c�m mi?ng.





9. Quan d?y

Nam n�o cung v?y, c? g?n t?t Nguy�n d�n, vi�n tri ph? Ho�ng H�a c�ng v? di ch? t?t. T? ph? ra ch? B�t Son r?t g?n, nhung v?n t�nh h�ch d?ch, quan ph? b?t l�nh c�ng ra t?n c?ng ch? v� mang theo hai c�i l?ng xanh che. H?i n�y, Xi?n B?t h�y c�n nh?, xong th?y c�i oai r?m c?a quan th� gh�t l?m. Xi?n mang m?t con ch� con di ch?, nhung kh�ng b�n, c? �m ? tru?c b?ng, l�c th� chen di tru?c quan, l�c th� l�i l?i di sau quan. Th?y Xi?n mang ch�, ai cung tu?ng Xi?n m?i mua, li�n h?i:

- Ch� bao nhi�u?

Xi?n tr? l?i: - Quan d?y!

Quan ph? bi?t th?ng b� �m ch� ch?i x? m�nh, cho l�nh b?t l?i h?i:

- Ai xui m�y an n�i nhu th??

Xi?n d�p:

- B?m quan, nh� con mu?n nu�i m?t con ch� con d? d?n c?t cho em, n�n b? m? con b?o con di mua.

Quan h?i: - M�y l� con c�i nh� ai?

Xi?n tr? l?i: - B?m con l� ch?t c? Tr?ng Qu?nh ?!

Quan nghe n�i Xi?n l� ch?t c? Tr?ng Qu?nh th� c� � g?m, nhung chua tin l?m.

- �� l� ch?t c? Tr?ng t?t ph?i hay ch?. Th? m�y c� di h?c kh�ng?

Xi?n d�p: - B?m quan, con l� h?c tr� gi?i nh?t v�ng n�y ?, quan l?n kh�ng di h?c n�n kh�ng bi?t d� th�i.

Th?y Xi?n v?n t�m c�ch x? m�nh, quan n?i gi?n:

- M�y v� l?! Nhung d� nh?n l� h?c tr� gi?i th� ph?i d?i c�u n�y. Hay tao tha t?i. D? tao d�nh d�n.

Quan d?c: "Roi th?t ph�n d�nh d�t m? h?c tr�".

Xi?n h?i:

- Xin ph�p h?i: "Roi" d?i v?i "l?ng" c� du?c kh�ng ??

Quan d�p: - �u?c.

Xi?n l?i h?i:

- Th? "d�t" d?i v?i "d?u", "m?" d?i v?i "cha" c� du?c kh�ng ??

Quan l?i d�p: - �u?c!

Xi?n toan h?i n?a. Quan Qu�t: - Kh�ng du?c h?i n?a. �?i di!

Xi?n li?n d?i: "L?ng b�t b�ng che d?u cha quan l?n!"

Kh�ng ng? Xi?n l?i d�m ch?i m�nh m?t l?n n?a, d? ch?a th?n, quan l?y gi?ng b? tr�n m?ng Xi?n qua loa m?t v�i c�u, r?i qu�t b?o l�nh h?u s?a so?n ra v?.





10. V? quan huy?n

C� m?t vi�n quan huy?n hay n?nh h�t quan tr�n d? ch�ng du?c thang quan ti?n ch?c. M?t trong nh?ng vi�n quan h?n thu?ng b? d? l� �n s�t Nguy?n Van Ti�u, t?c g?i l� �n Ti�u. �? n?nh quan th?y, h?n ra l?nh cho d�n h�ng huy?n kh�ng ai du?c n�i d?n ti?ng "ti�u", v� d? nhu h?t ti�u th� h?i n�i l� h?t ?t v.v... H? ai th?y ngu?i n�o tr�i l?nh th� du?c ph�p v? v�o m?m ba c�i th?t dau, r?i dem tr�nh quan tr? t?i. L?nh ban ra khi?n Xi?n d� gh�t quan huy?n l?i c�ng gh�t th�m. �ng mang m?t �t qu?n �o r�ch mu?p xin v�o b�i quan. Quan h?i c� vi?c g�, Xi?n thua l� nh� ngh�o qu�, gia t�i ch? c�n m?t �t qu?n �o r�ch, nh? quan c?m h? cho l?y �t ti?n v? l�m v?n sinh nhai. T?c th� quan n?i tr?n l�i d�nh th�t m?ng d�ng d�ng, v� xua nay c� ai d�m c? gan dem qu?n �o r�ch d�n b�n cho quan bao gi?? �?i quan ngu�i gi?n, Xi?n m?i n�i:

- D? thua ng�i, xin ng�i thuong k? h?c tr� ngh�o t�ng n�y, kh�ng g� cung mang danh l� ngu?i qu�n t?...

- Qu�n t? g� m�y! �? qu�n t? c�ng qu�n t? c?!

Xi?n tr?n t�nh:

- D?, Kh?ng Minh t�ng Kh?ng Minh c?m ?!

Nghe c�u n�i kh� hi?u, quan chau m�y suy nghi m?t l�c m?i bi?t l?i m?ng c?a m�nh: "Qu�n t? c�ng qu�n t? c?" v?i l?i tr?n t�nh c?a Xi?n: "Kh?ng Minh t�ng Kh?ng Minh c?m" (1) d� l�m th�nh d�i c�u d?i hay tuy?t. Quan ph?c t�i Xi?n, thu?ng cho m?t quan ti?n, nhung l?i ch?n cho c�i th? ti?n ch�n gi?u du?i d?t l�u ng�y b? han r? h?t c?. Xi?n d? l?y quan ti?n, c?m m?t d?ng d?n m?nh xu?ng d?t, ti?ng k�u nghe c�nh c?ch, r?i n�i:

- B?m quan, ti?n n�y kh�ng "?t" du?c ?!

Quan v� t�nh m?ng:

- M�y di�n �! Ti?n n�y m� kh�ng ti�u du?c u?

Ch? ch? c� th?, Xi?n li?n v? cho quan ba c�i t�t v�o m?m nhu tr?i gi�ng. Quan h� l�nh b?t tr�i. Xi?n ngan l?i n�i:

- Ch?c ng�i v?n chua qu�n c�i l?nh ki�ng t�n hu� quan �n ng�i m?i ban ra. T�i l�m v?y cung ch? l� thi h�nh c�i l?nh ?y c?a ng�i m� th�i!

Quan s? b?n l�nh bi?t chuy?n th� m�nh th�m x?u h?, li?n du?i Xi?n ra.





11. Ch?i �n Ti�u

B? choi nhi?u v? dau qu�, quan huy?n d� m�i m?i bi?t l� Xi?n, t?c qu�, nhung c� mu?n g�y chuy?n cung kh�ng du?c v� �ng l� ngu?i kh�c huy?n. L�o huy?n b�n dem chuy?n ?y n�i l?i v?i �n Ti�u v� t? � nh? quan th?y tr? th� h?.

L?n ?y, �n Ti�u v? qu� ngo?i l� l�ng Y�n Lu?c an gi?. L�o b?t d�n l�ng ph?i d?n d?p du?ng s� s?ch s?, mang c? qu?t d�n ru?c th?t **g tr?ng. S�ng som mai, �n Ti�u m?i v? th� chi?u nay du?ng l�ng d� du?c qu�t s?ch nhu ch�i, c�y c?i hai b�n du?ng ph�t quang c?.

G� g�y, Xi?n d?y l?y c?t ch� dem ra du?ng c�i, c? c�ch m?t qu�ng b? m?t b�i, b�i n�o cung c?m m?t qu? ?t l?n (Thanh Ho� g?i ?t l� h?t ti�u). S�ng ra, khi m?i ngu?i k�nh c?n d�n ru?c �n Ti�u, Xi?n v�c c? di tru?c, c? h? tr�ng th?y b�i c?t c� c?m qu? h?t ti�u, �ng l?i ch?i: "T? cha d?a n�o ?a ra ti�u". �n Ti�u n?m trong c�ng nghe ti?ng ch?i, bi?t l� Xi?n ch?i m�nh nhung kh�ng d? l� do d? b?t b?, d�nh g?i b?n l� huong l?i, qu? tr�ch kh�ng ch?u d�n d?c d�n phu qu�t d?n du?ng s� cho s?ch v� b?o ch�ng truy?n l?nh r?ng: "Quan huy?n trong ngu?i kh� ?, m?i ngu?i kh�ng du?c to ti?ng, ?n �o!"




12. Xi?n v�o dinh t?ng d?c xin ti?n

G?p l�c h?ng thi, Xi?n v� m?y anh em b?n d?ng m�n ng?i bu?n m?i gi? tr� b� kh� v?i nhau. Anh em bi?t Xi?n c� t�i ?ng d?i, th�ch Xi?n v�o xin ti?n quan t?ng d?c. B�y gi? t?ng d?c Thanh H�a kh�t ti?ng l� m?t ngu?i hi?u s�t. Xi?n b?t anh em giao k�o: n?u xin du?c ti?n th� anh em c? t�nh m?t d?n th�nh ba, nghia l� anh em s? ph?i tr? cho Xi?n m?t s? ti?n g?p ba s? ti?n Xi?n xin du?c c?a quan. B?ng kh�ng d�m xin, ho?c xin kh�ng du?c th� Xi?n ph?i th?t anh em m?t b?a no say. Tu?ng d�a vui, n�o ng? Xi?n v�o t?n dinh quan. Ai n?y ch?c phen n�y Xi?n s? l�m ma kh�ng d?u.

M?t bu?i s�ng n?, quan v?a m? m?t ra c�ng du?ng d� th?y Xi?n qu? ? ngo�i s�n. Quan qu?c m?t h?i:

- Th?ng kia! M�y t?i d�y c� vi?c g�?

Xi?n thua:

- B?m c? l?n, con mu?n nh? tay c? l?n h�a ki?p cho con.

Quan qu�t: - Th?ng n�y mu?n ch?t �?

Xi?n tr?nh tr?ng n�i:

- B?m ch�nh th? �. Con nghe n�i lu?i guom c? l?n s?c l?m, n�n mu?n xin c? l?n m?t nh�t d? h?n v? ch�n xu?i cho du?c m�t m?.

Quan g?t:

- Th?t l� d? di�n, cu?ng, ngu, ng?. V� sao m�y l?i mu?n ch?t?

Xi?n d�p:

- B?m c? l?n, con l� h?c tr� thi h?ng, nh� l?i ngh�o, nghi?p d�n s�ch ch?ng ra sao, nghi t?i th�n h? ph?n ch? mu?n s?ng n?a.

Quan th?y Xi?n d�ng ngu?i h?c tr� nho nh�, l?i d?i d�p d�u ra d?y m?t c�ch b�nh tinh li?n b?o:

- N?u h?c tr� h?c gi? m� h?ng thi th� cung c�n d�ng thuong. N?u d?t m� h?ng l?i d�i ch?t th� ch?t cung d�nh d?i. V?y h�y ?ng kh?u m?t b�i tho l?y d? l� "di�n cu?ng ngu ng?" ta xem.

Xi?n v�ng l?i, ?ng kh?u d?c m?t hoi, m?i c�u c� m?t trong b?n ch? c?a d?u d?:

Cao T? di�n h�o ki?t
V� �? ng? th?n ti�n.
T?ng �i?m cu?ng thi�n d?a
Nhan T? ngu th�nh hi?n (1)

Nghe n�i xong, quan bi?t Xi?n c� � x? ng?t m�nh, song th?y Xi?n l� k? xu?t kh?u th�nh chuong, k�nh di?n lau l�u, van tho h�m s�c, t? ra l� ngu?i h?c th?c r?ng, l?i c� kh� ph�ch, li?n thu?ng cho ba ch?c quan ti?n v� b?o lui v?.

Th? l� t? d�, ngo�i c�i t�n Xi?n B?t c�n c� m?t c�i t�n n?a l� Xi?n Ng?.


13. T? ch?ng nan y

Xi?n l�m thu?c. cho n�n vua thu?ng v?i v�o kinh ch?a b?nh. M?t h�m, vua dang n� d�a c�ng b?y cung phi, th� th?y Xi?n bu?c v�o. Vua ng?c nhin h?i c� vi?c g�. Xi?n d�p:

- H? th?n nghe n�i Ho�ng thu?ng m?c ph?i b?n b?nh hi?m ngh�o m� s�ch g?i l� "t? ch?ng nan y", n�n v?i v�ng v�o tham Ho�ng thu?ng.

Vua kh� ch?u n�i:

- Thi�n h? �c mi?ng n�i c�n nhu v?y, ch? l�u nay Tr?m v?n kh?o m?nh, c� vi?c g� d�u! � th? "t? ch?ng nan y" l� nh?ng b?nh g�?

Xi?n t�u: - D? "t? ch?ng nan y" h? n�i d� l� qu�, m�, c�m di?c.

Vua n?i gi?n:

- �?c �c d?n m?c ?y l� c�ng! Tr?m m� bi?t k? n�o b?a chuy?n phao d?n ra d?u ti�n th� Tr?m s? c?t lu?i ch? kh�ng tha!

Xi?n n�i:

- H? th?n nghe thi�n h? d?n nhu v?y. B�y gi? m?i bi?t l� sai. Nhung nghi cho k?, th� l?i th?y l� c� nguy�n do c? d?y ?!

Vua h?i: - Nguy�n do nhu th? n�o?

Xi?n gi? b? r?t r�: - Xin Ho�ng thu?ng tha t?i k? h? th?n m?i d�m n�i.

V�a b?ng l�ng. Xi?n n�i:

- Thi�n h? th?y Ho�ng thu?ng su?t nam ch? quanh qu?n trong cung di?n n�n h? l?m tu?ng l� ng�i qu�. Nu?c s?p m?t m� Ho�ng thu?ng v?n ung dung vui th�, n�n h? l?m tu?ng l� ng�i m�. Tru?c c?nh n�i s�ng b? qu�n gi?c d�y x�o m� Ho�ng thu?ng c? ng?i im, n�n h? tu?ng l� ng�i c�m. Kh?p noi ngu?i ta d?u k�u Ho�ng thu?ng l� k? h�n y?u, khi?p nhu?c nhung ng�i v?n l�m ngo k� h�a u?c h�ng gi?c, n�n h?n l?m tu?ng l� ng�i di?c.

Vua bi?t Xi?n ch?i m�nh, t?c u?t ngu?i nhung kh�ng d? l� l? d? b?t t?i du?c.





14. Xi?n tr? l?i vua

�?n r?ng c� m?t l?n vua ng? tu?n ra Thanh H�a. Nghe n�i con ch�u Tr?ng Qu?nh v?n c�n, vua b�n cho d�i d?n. Xi?n v�ng l?nh t?i h?u. Vua h?i:

- Tru?c khi Tr?ng ch?t c� tr?i trang l?i di?u chi kh�ng?

Xi?n d�p: - D? c� ?!

Vua b?o: - Th? nh� nguoi h�y thu?t l?i l?i Tr?ng tr?i trang cho ta nghe.

- D? t�u Ho�ng thu?ng, c? t�i tru?c khi t? tr?n ch? tr?i l?i c� m?t c�u th�i ?!

- M?t c�u cung du?c, c? n�i ta nghe.

- D?, nhung t�i kh�ng d�m n�i ?!

- T?i sao!

- D?, n�i ra s? Ho�ng thu?ng kh�ng du?c vui l�ng.

- �u?c c? n�i, d� c�u n�i ?y th? n�o ta v?n kh�ng b?t t?i.

Xi?n nam b?y l?n t? ch?i, vua nam b?y l?n g?ng h?i, sau c�ng Xi?n m?i thua:

- D?, t�u Ho�ng thu?ng, �ng t�i k? l?i r?ng: "Tru?c khi c? t�i nh?m m?t, con ch�u x�m x�t quanh giu?ng h?i c? t�i c� d?n con ch�u di?u chi kh�ng. Nhung c? t�i kh�ng tr? l?i. Con ch�u kh�ng y�n t�m, c? g?ng h?i m�i, c? t�i ch? qu�t l�n m?t c�u: "H?i c�i m? cha bay hay sao m� h?i m�i th??", r?i t?t th?.