?nh hu?ng c?a thu?c l� tr�n s?c kho?

?nh hu?ng c?a thu?c l� tr�n s?c kho? v? m?t t�m th?n v� x� h?i - BS Nguy?n Tr?n Ho�ng

Thu?c l� dang l� m?t trong nh?ng nguy�n nh�n g�y t? vong cao nh?t. T?i sao r?t nhi?u ngu?i v?n t? gi?t m�nh v� ngu?i th�n c?a m�nh ?

1. T�m t?t ?nh hu?ng c?a thu?c l� d?i v?i s?c kho? th? ch?t ?

- Thu?c l� l� nguy�n nh�n g�y ch?t ngu?i h�ng d?u tr�n th? gi?i.

- V? kh�a c?nh th? ch?t, n� kh�ng ch? ung thu ph?i m� r?t nhi?u b?nh kh�c.

- N� ?nh hu?ng kh�ng nh?ng d?n s?c kho? ngu?i h�t m� c? ngu?i b? h�t kh�i thu?c c?a h?.

2. M?nh kho? v? m?t t�m th?n l� g�?

- Kh�ng b? c�c b?nh ho?c c�c r?i lo?n t�m th?n. (R?i lo?n t�m th?n kh�ng d?ng nghia v?i �di�n�) .

- T�m th?n, m?t c�ch r?t don gi?n ho�: t�m (t?m l�ng) v� th?n (tinh th?n) .

- T�m t?t: l�m l�nh l�nh d?, l�m t?t tr�nh x?u ; y�u m�nh, y�u ngu?i, y�u d?i .

- Tinh th?n minh m?n: bi?t nh�n nh?n di?m m?nh v� y?u c?a ch�nh m�nh d? ng�y c�ng t?t hon; bi?t h?c h?i v� ti?p thu nh?ng di?u c?n thi?t d? c?i thi?n s?c kho?, cu?c s?ng c?a m�nh v� gia d�nh .

- C�n b?ng gi?a c�c xung d?ng b?n nang, t�nh c?m v� l� tr�, v� � ch� d? tuong d?i l�m ch? du?c b?n th�n .

- �?i ph� m?t c�ch ph� h?p v� d�ng m?c v?i c�c �p l?c v� cang th?ng c?a d?i s?ng.

3. C�c ?nh hu?ng c?a thu?c l� tr�n s?c kho? v? m?t t�m th?n ?

C�c ?nh hu?ng tr�n th? ch?t s? ?nh hu?ng tr?c ti?p d?n s?c kho? t�m th?n. V� d?, t? b?nh tr?m c?m x?y ra r?t cao ? ngu?i b? ung thu v� ? ngu?i nh� c?a h?.

H�t thu?c l� t? n� l� m?t b?t thu?ng v? t�m th?n v� d�y l� :

- H�nh vi t? d?u d?c m�nh v� ngu?i th�n .

- S? th?t b?i c?a l� tr�, t�nh c?m v� � ch� trong vi?c ki?m so�t m?t xung d?ng b?n nang.

- C�ch d?i ph� kh�ng ph� h?p v?i �p l?c c?a cu?c s?ng .

Nghi?n thu?c l�, cung l� b?t thu?ng v? t�m th?n nhu c�c lo?i nghi?n ngh?p kh�c. Th?t s? d�y l� lo?i nghi?n ng?p gi?t ngu?i nhi?u nh?t cho d?n nay (m?i nam gi?t kho?ng nam tri?u ngu?i tr�n to�n th? gi?i) .

Tru?c d�y, do qu?ng c�o, v� do chua bi?t r� c�c tai h?i c?a n�, thu?c l� d� du?c l�ng m?n ho�, coi l� m?t bi?u hi?n c?a s? m?nh m?, nam t�nh, phong tr?n�

- V?i c�c kh�m ph� v? s? nguy hi?m kh�n c�ng c?a thu?c l�, h�t thu?c l� m?t bi?u hi?n c?a ho?c l� : s? thi?u hi?u bi?t, ho?c l� s? y?u du?i, kh�ng l�m ch? du?c ch�nh b?n th�n m�nh.

- L�m ch? b?n th�n l?i ch�nh l� di?u quan tr?ng nh?t trong cu?c s?ng nh?m dem l?i h?nh ph�c, th�nh c�ng, nh?t l� s?c kho?.

(�Tu th�n, (r?i m?i) t? gia, tr? qu?c, b�nh thi�n h?�,

�T? th?ng d? ch? huy�)

M?nh kho? v? t�m th?n b?t d?u t? m?t c�i t�m t?t y�u ngu?i, y�u d?i. H�t thu?c l� m?t h�nh vi h?i m�nh, h?i ngu?i, h?i d?i.

4. M?nh kho? v? m?t x� h?i l� g� ?

Kh? nang thu th?p v� ti?p nh?n ki?n th?c, l�m ch? h�nh vi c?a m�nh, truy?n th�ng v?i ngu?i xung quanh; kh? nang t�i ch�nh, kh? nang c� du?c cham s�c y t?, an sinh x� h?i th�ch h?p d? b?o v?, duy tr� v� n�ng cao s?c kho? c?a b?n th�n, gia d�nh v� c?ng d?ng.

5. C�c ?nh hu?ng c?a thu?c l� tr�n s?c kho? v? m?t x� h?i ?

�?i v?i b?n th�n, h�t thu?c l� h�nh vi :

- Ho?c l� do thi?u di?u ki?n ho?c kh? nang ti?p nh?n ki?n th?c.Nghe ho�n to�n kh�c v?i l?ng nghe. T? bi?t d?n th?u hi?u l� m?t con du?ng c� th? r?t d�i. D�i hay ng?n l� do t�m, tr� v� b?n l?nh c?a t?ng ngu?i.

�Tri h�nh h?p nh?t�, n?u th?t s? th?u hi?u, s? th?u hi?u d� ch�nh l� y?u t? l�m thay d?i n�o tr?ng, l� d?ng l?c n?i t?i m?nh nh?t l�m thay d?i h�nh vi c?a m�nh .

- Ho?c l� thi?u tr�ch nhi?m v?i b?n th�n, gia d�nh, v� c?ng d?ng . M?i c� nh�n ph?i l� y?u t? quan tr?ng nh?t trong vi?c b?o v?, duy tr�, n�ng cao s?c kho? c?a ch�nh m�nh

�?i v?i gia d�nh v� ngu?i chung quanh :

- G�y h?i d?n s?c kho? v� do d� t�nh tr?ng t�i ch�nh v� h?nh ph�c c?a h?, gia d�nh v� x� h?i .

- Trong vi?c hu?ng d?n con c�i, n?u m�nh d� v?n c? ti?p t?c l�m di?u m� ai cung bi?t l� c� h?i, th� l�m c�ch n�o d? khuy�n, d?y con l�m nh?ng di?u hay l? ph?i kh�c ?

Th?ng k� cho th?y con c�i c?a nh?ng ngu?i h�t thu?c thu?ng s? h�t thu?c .

Chua c� nhi?u nghi�n c?u v? h�nh vi h?c xem con c�i nh?ng ngu?i h�t thu?c c� ph?m nhi?u c�c �th�i hu t?t x?u� kh�c n?a hay kh�ng.

Tuy nhi�n, v? m?t nguy�n t?c, n?u cha m? d� bi?t m� v?n kh�ng ki?m so�t du?c c�c xung d?ng b?n nang c?a m�nh, v?n h�ng ng�y l�m �guong x?u� (? d�y l� h�t thu?c), th� ngo�i vi?c h�t thu?c, vi?c con c�i kh�ng coi tr?ng vi?c ki?m so�t c�c xung d?ng b?n nang c?a ch�ng, d? l�m c�c di?u c� h?i kh�c, l� di?u c� v? d? x?y ra hon ? c�c gia d�nh m� cha m? bi?t t? ki?m ch? d? l�m guong t?t cho con, th?c hi?n l?i n�i di d�i v?i vi?c l�m.

6. Xin t�m t?t c�c di?m ch�nh v? c�c ?nh hu?ng c?a thu?c l� d?i v?i s?c kho? v? m?t t�m th?n v� x� h?i?

H�t thu?c t? n� l� m?t m?t b?t thu?ng v? m?t t�m th?n v� x� h?i, v� d� l� h�nh vi t? d?u d?c m�nh v� ngu?i xung quanh .

C�c ?nh hu?ng c?a thu?c l� l�n th? ch?t v� t�m th?n sau d� s? l� nguy�n nh�n c?a c�c h?n lo?n v? t�m th?n v� x� h?i kh�c, nhu l� nguy�n nh�n c?a c�c r?i lo?n t�m th?n v� kh� khan t�i ch�nh, x� h?i cho b?n th�n, gia d�nh v� c?ng d?ng x� h?i .

H�t thu?c l� bi?u hi?n c?a s? y?u du?i, kh�ng l�m ch? du?c b?n th�n, ch? kh�ng ph?i l� c?a �nam t�nh�, s? m?nh m?� nhu tru?c d�y, khi ngu?i ta chua hi?u bi?t d?y d? v? t�c h?i c?a thu?c l� .

V? m?t nguy�n t?c, d�y l� m?t t?m guong x?u cho con em v? vi?c kh�ng t? ki?m so�t du?c c�c xung d?ng b?n nang c� h?i. V� d�y s? l� m?t l? h?ng r?t l?n trong vi?c hu?ng d?n con em.

Kh�i thu?c v� nh?ng ?nh hu?ng d?c h?i d?n ngu?i kh�ng h�t thu?c

H?i Y Si Hoa K? v?a c�ng b? b?n b�o c�o chi ti?t kh?ng d?nh r� r?ng nh?ng n?n nh�n h�t ph?i kh�i thu?c kh�ng tr�nh kh?i c�c ?nh hu?ng d?c h?i c?a thu?c l� d?i v?i s?c kh?e nhu nguy co t? vong v� ung thu ph?i, b?nh tim m?ch, v� c�c lo?i b?nh t?t kh�c n?a.

L�u nay, gi?i chuy�n m�n v?n thu?ng c?nh b�o thu?c l� kh�ng ch? l�m gi?m tu?i th? c?a nh?ng ngu?i h�t m� c�n t�n ph� s?c kho? c?a nh?ng ai h�t ph?i kh�i thu?c. �i?u n�y m?t l?n n?a du?c x�c d?nh trong b?n b�o c�o th? 29 v? c�c t�c h?i nguy hi?m c?a thu?c l� d?i v?i n?n nh�n gi�n ti?p b? h�t ph?i kh�i thu?c, do H?i Y Si M? th?c hi?n.

B�o c�o nhan d? �Nh?ng h?u qu? do h�t ph?i kh�i thu?c� n�u r� h�t thu?c th? d?ng, t?c h�t ph?i kh�i thu?c l�, l� nguy�n nh�n ch�nh khi?n cho nh?ng ngu?i kh�ng h�t thu?c v?n kho? m?nh ph?i d?i di?n v?i nguy co t? vong v� ung thu ph?i, tim m?ch, v� c�c b?nh hi?m ngh�o kh�c.

C? th? l� nh?ng ai h�t ph?i kh�i thu?c b? tang nguy co m?c b?nh tim m?ch v� ung thu ph?i d?n 30%. ��ng quan ng?i hon l� th?m ch� nh?ng ngu?i ch? h�t ph?i kh�i thu?c trong th?i gian ng?n cung c� th? b? nh?ng nguy h?i t?c th?i.

B�c si Richard Carmona, ngu?i d?ng d?u H?i Y Si Hoa K?, n�i r?ng ?nh hu?ng c?a vi?c h�t ph?i kh�i thu?c nguy h?i hon so v?i nh?ng g� ngu?i ta thu?ng nghi tru?c d�y.

C�c b?ng ch?ng khoa h?c d� minh d?nh m?t di?u kh�ng th? ch?i c�i r?ng h�t kh�i thu?c kh�ng don thu?n l� m?t di?u kh� ch?u m� c�n l� m?t m?i nguy hi?m tr?m tr?ng d?n d?n b?nh t?t v� t? vong ? nh?ng ngu?i kh�ng h�t thu?c, d?c bi?t l� tr? em. Nguy�n nh�n l� v� c�c n?n nh�n n�y cung h�t v�o c�c lo?i d?c t? t? thu?c l� gi?ng nhu nh?ng ngu?i h�t tr?c ti?p m� th�i.

Th?c t? cho th?y t? l? t? vong v� thu?c l� ? c�c nu?c dang ph�t tri?n dang ng�y m?t gia tang, vu?t qua c�c nu?c ph�t tri?n. Vi?t Nam hi?n v?n l� m?t trong nh?ng qu?c gia c� t? l? h�t thu?c cao nh?t th? gi?i. M?t c�n b? y t? thu?c Trung t�m truy?n th�ng gi�o d?c s?c kho? th�nh ph? nh?n x�t: �T�nh tr?ng h�t thu?c l� ? Vi?t Nam v?n c�n ph? bi?n ngay c? nh?ng noi c�ng c?ng hay nh?ng noi c?m h�t. C�c phuong ti?n truy?n th�ng c� d? c?p d?n t�c h?i c?a thu?c l� nhung kh�ng nhi?u v� kh�ng d? m?nh d? t�c d?ng � th?c ngu?i d�n, ch? tuy�n truy?n su�ng, kh�ng th?c t?, kh�ng c� lu?t nghi�m v� bi?n ph�p x? ph?t d? ch? t�i.�

�i?u d�ng bu?n l� cho d� hi?u bi?t t�c h?i c?a thu?c l� nhung �t ai b? du?c, cung ch?ng m?y ai quan t�m d?n ?nh hu?ng c?a kh�i thu?c l� d?i v?i nh?ng ngu?i xung quanh, m� th?m ch� r?t nhi?u ngu?i ph� ph� kh�i thu?c ngay c? trong nh� hay tru?c m?t tr? con. M?t ngu?i n�ng d�n ? mi?n T�y nghi?n thu?c l� m?y ch?c nam nay b?c b?ch:

�M?i ngu?i d?u bi?t r?ng ch?c ch?n sau n�y s? b? ung thu d� nhung b? kh�ng du?c. Con n�t ? d�y 13, 14 tu?i d� b?t d?u h�t thu?c r?i. Ai cung ng?i trong nh� h�t thu?c h?t, d�u th?y c� ph?n d?i g� d�u.�

Kh�i thu?c l� ch?a kho?ng 4 ng�n ch?t kh�c nhau, trong d� c� nicotine l� ch?t k�ch th�ch m?nh, ?nh hu?ng d?n to�n b? co th? nhu t? n�o, th?n kinh, d?n tim m?ch, h� h?p�, v� c� th? g�y t? vong v?i li?u 60mg. Ngu?i h�t thu?c r�t m?t hoi s? h?p th? 15% kh�i thu?c v�o co th?, ph?n c�n l?i ph? ra m�i tru?ng, bi?n nh?ng ngu?i xung quanh th�nh nh?ng ngu?i h�t thu?c th? d?ng.

Tuy nhi�n, c� m?t di?u d�ng m?ng l� ch�ng ta c� th? tr�nh du?c t�c h?i ?y b?ng c�ch ngan c?m h�t thu?c trong nh�, trong s? l�m, c�c buiding, t?i nh?ng noi c�ng c?ng c� kh�ng gian, m�i tru?ng k�n.

Gi?i khoa h?c cho r?ng nh?ng khu v?c d�nh ri�ng cho ngu?i h�t thu?c ? c�c noi c�ng c?ng cho d� c� trang b? h? th?ng l?c kh�, th�ng hoi t?i t�n d?n d�u cung kh�ng th? b?o v? cho nh?ng ngu?i xung quanh tru?c c�c ch?t d?c h?i to? ra t? kh�i thu?c l�. Hai l� d?ng vi�n nh?ng ngu?i nghi?n h�t n�n t? gi�c kh�ng d?t thu?c tru?c m?t ngu?i kh�c, nh?t l� tr? em d? tr�nh g�y ?nh hu?ng cho m?i ngu?i.

Ngu?i d�n Vi?t Nam kh�ng quan t�m d?n nh?ng t�c h?i c?a thu?c l�

Vi?t Nam l� m?t trong nh?ng qu?c gia c� t? l? h�t thu?c l� cao nh?t th? gi?i. Nguy�n nh�n v� ngu?i d�n chua hi?u r� du?c h?t nh?ng t�c h?i c?a thu?c l� d?i v?i s?c kho? hay l� v� h�t thu?c d� tr? th�nh th�i quen kh�ng th? thi?u c?a d�n �ng Vi?t Nam?

Trao d?i v?i ch�ng t�i, anh To�n, m?t c�n b? y t? thu?c Trung t�m truy?n th�ng gi�o d?c s?c kho? th�nh ph? nh?n d?nh v? t�nh h�nh h�t thu?c l� t?i Vi?t Nam cung nhu nh?ng nguy�n nh�n khi?n cho t? l? t�m d?n kh�i thu?c ng�y m?t gia tang:

�T�nh tr?ng h�t thu?c l� t?i Vi?t Nam v?n c�n r?t ph? bi?n ngay c? nh?ng noi c�ng c?ng v� nh?ng noi c?m h�t thu?c m� ngu?i ta v?n th?n nhi�n h�t thu?c. Nguy�n nh�n th? nh?t c� l? v� � th?c ngu?i d�n chua cao, m�i tru?ng d? b? t�c d?ng b?i nh?ng ngu?i xung quanh.

C�c phuong ti?n truy?n th�ng c� d? c?p d?n t�c h?i c?a thu?c l� nhung kh�ng nhi?u v� kh�ng d? m?nh d? t�c d?ng v�o � th?c c?a ngu?i d�n. Ch? l� tuy�n truy?n su�ng th�i m� kh�ng di s�u v�o th?c t?, kh�ng c� lu?t nghi�m v� bi?n ph�p ch? t�i x? ph?t. Ngo�i ra, nh?ng ngu?i l?n kh�ng l�m guong cho th? h? tr?.

? Vi?t Nam d? ch?ng 10 tu?i l� c� th? b?t d?u h�t thu?c l� r?i. R?t nhi?u em c?p hai t?p t�nh h�t thu?c. Tr? em c? c?m ti?n ra ngo�i l� mua du?c ru?u mua du?c thu?c, kh�ng c� lu?t l? n�o c?m do�n c?.�

�� l� nh?n x�t c?a m?t ngu?i c�ng t�c trong linh v?c tuy�n truy?n-gi�o d?c y t? c?ng d?ng v? t�nh tr?ng h�t thu?c l� t?i Vi?t Nam.

Th? c�n ch�nh nh?ng ngu?i l�m b?n v?i kh�i thu?c, c� ph?i v� h? kh�ng hi?u r� nh?ng t�c h?i c?a thu?c l� d?i v?i s?c kho? hay l� v� h�t thu?c d� tr? th�nh th�i quen c? h?u? TM c� d?p h?i tham �ng T, m?t n�ng d�n t?i �?ng Th�p quanh nam v?t v? d?ng �ng, ch? bi?t mu?n kh�i thu?c l�m b?n gi?i khu�y. �ng cho bi?t.

M?i ng�y h�t g?n m?t g�i thu?c. C� chuy?n bu?n c�n h�t nhi?u hon n?a. D�n ? d�y ai cung h�t h?t tron. S�ng d?y l?n nh? d?u u?ng ly c� ph� l� ph?i c� di?u thu?c h�t, kh�ng c� th� bu?n mi?ng l?m�

�ng c� bi?t l� thu?c l� c� nh?ng ?nh h?ong kh�ng t?t nguy h?i d?n s?c kho? c?a m�nh kh�ng?

C� bi?t ch?. H�t v� nhi?u khi m?t, kh� th?, d�m nhi?u, nhi?u khi n� l�m m�nh m?t tr� nh?, b?n th?n trong ngu?i..bi?t l� sau n�y n� s? ung thu , ai cung bi?t v?y m� v?n h�t nhu thu?ng. B? kh�ng du?c�L�m sao b??

Th? �ng c� nghe n�i d?n nh?ng lo?i thu?c ho?c k?o ng?m gi�p cai nghi?n thu?c l� kh�ng?

Kh�ng nghe n�i. Kh�ng ai ph?n ?ng v? d� h?t. Nhi?u ngu?i h�t l?m. S�ng d?y m� kh�ng c� di?u thu?c th� ch?u kh�ng du?c. Con n�t ? d�y 13,14 tu?i bi?t h�t thu?c r?i�

Nh?ng bi?n ph�p n�o c� th? gi�p gi?i quy?t h?n ch? t? l? h�t thu?c c�ng ng�y c�ng gia tang t?i Vi?t Nam? Gi?i chuy�n m�n c� nh?ng d? ngh? g�?

Tuy c� th? ph�ng ng?a du?c, nhung thu?c l� hi?n v?n l� nguy�n nh�n g�y ch?t ngu?i h�ng d?u tr�n th? gi?i. N� kh�ng nh?ng ?nh h?ong tr?c ti?p l�n nh?ng ngu?i h�t m� c�n g�y t�c h?i d?n nh?ng ngu?i b? h�t ph?i kh�i thu?c. ? Vi?t Nam, da s? tru?ng h?p ung thu ph?i l� do thu?c l� g�y ra, nh?t l� ? nam gi?i.

Thu?c l� s? gi?t ch?t 1 t? ngu?i trong th? k? 21

Tr? khi nh?ng bi?n ph�p c?p b�ch du?c dua ra v� th?c hi?n, n?u kh�ng, thu?c l� s? gi?t ch?t 1 t? ngu?i ch? ri�ng trong th? k? 21 n�y!

M?i d�y, T? ch?c Y t? th? gi?i (WHO) d� c�ng b? nh?ng s? li?u cho th?y: B�n c?nh nh?ng ti?n b? trong c�ng t�c ki?m so�t thu?c l� d� d?t du?c, th� v?n chua c� qu?c gia n�o th?c hi?n d?y d?, nghi�m t�c c�c bi?n ph�p v� v?ch ra m?t hu?ng ti?p c?n d? Ch�nh ph? c�c nu?c �p d?ng, nh?m ngan ch?n h�ng ch?c tri?u n?n nh�n chua tru?ng th�nh s? ch?t v�o gi?a th? k? n�y.

Tr? khi nh?ng bi?n ph�p c?p b�ch du?c dua ra v� th?c hi?n, n?u kh�ng, thu?c l� s? gi?t ch?t 1 t? ngu?i ch? ri�ng trong th? k? 21 n�y!

Trong b�o c�o m?i d�y c� dua ra nh?ng ph�n t�ch t?ng qu�t d?u ti�n v? t�nh h�nh s? d?ng thu?c l� to�n c?u v� n? l?c ki?m so�t thu?c l�, WHO cho r?ng ch? c� 5% d�n s? th? gi?i s?ng ? c�c qu?c gia t�ch c?c tham gia b?o v? ngu?i d�n b?ng nhi?u bi?n ph�p v?i m?c ti�u l� h? th?p t?i da t? l? ngu?i d�n h�t thu?c l�.

B�o c�o n�y cung ti?t l? r?ng h?ng nam, c�c nu?c tr�n kh?p th? gi?i thu du?c kho?n ti?n nhi?u hon t? c�c lo?i thu? thu?c l� t?i 500 l?n so v?i s? ti?n m� h? d�nh d? ph?c v? cho n? l?c ngan ch?n thu?c l�.

B�o c�o cho th?y r� thu? thu?c l�, chi?n lu?c hi?u qu? nh?t v� cung l� duy nh?t c� th? s? tang l�n cao ? h?u h?t c�c qu?c gia, t?o ra m?t ngu?n thu ng�n s�ch ?n d?nh d? tri?n khai v� tang cu?ng hu?ng ti?p c?n 6 ch�nh s�ch ( vi?t t?t l� MPOWER ).

T?ng gi�m d?c WHO, Gi�o su Chan, ngu?i d?u ti�n th?c hi?n b?n b�o c�o v? n?n d?ch thu?c l� to�n c?u t?i m?t cu?c h?p b�o v?i Th? tru?ng bang New York Michael Bloomberg cho bi?t: �Trong khi ch�ng ta dang thu du?c nh?ng d?ng l?c nh?t d?nh trong n? l?c ngan ch?n thu?c l�, h?u nhu t?t c? c�c qu?c gia d?u c?n ph?i c? g?ng hon n?a. S�u ch�nh s�ch tr�n d?u n?m trong t?m v?i c?a c�c qu?c gia kh�ng k? gi�u ngh�o, khi d� k?t h?p th�nh m?t s? t?o co h?i t?t nh?t l�m d?o chi?u n?n d?ch dang gia tang n�y. C�c t? ch?c t? thi?n cung tham gia g�y qu? cho b?n b�o c�o n�y.�

Th? tru?ng Bloomberg cung cho bi?t: �B?n b�o c�o n�y th?c s? mang t�nh c�ch m?ng. Tru?c h?t, ch�ng ta c� c? nh?ng bi?n ph�p nghi�m kh?c d? ch?m d?t n?n d?ch v� c� c? nh?ng d? li?u ch?c ch?n d? dua t?t c? ch�ng ta ph?i tham gia.

Hi?n cung chua c� m?t qu?c gia n�o th?c hi?n d?y d? t?t c? c�c ch�nh s�ch MPOWER v� c� t?i 80% c�c nu?c chua t?ng th?c hi?n nghi�m t�c th?m ch� l� m?t ch�nh s�ch. Trong khi nhi?u bi?n ph�p ki?m so�t thu?c l� d�i khi c�n g�y tranh c�i, ch�ng d� c?u s?ng nhi?u sinh m?ng v� v� th? c�c qu?c gia c?n b?t tay ngay v�o th?c hi?n nh?ng hu?ng d�ng d?n n�y.�

B?n b�o c�o cung cung c?p nh?ng th�ng tin cho th?y s? chuy?n hu?ng d?n c?a n?n d?ch sang c�c khu v?c dang ph�t tri?n. ? nh?ng khu v?c n�y, d? t�nh t?i nam 2030 th� h?ng nam c� t?i tr�n 80% s? qu?c gia c� s? ca t? vong v� c�c can b?nh li�n quan d?n thu?c l�, v?i kho?ng tr�n 8 tri?u ngu?i.

Xu hu?ng chuy?n d?ch n�y do chi?n lu?c c?a ng�nh c�ng nghi?p thu?c l� to�n c?u dang nh?m v�o thanh ni�n v� nh?ng ngu?i tru?ng th�nh ? c�c qu?c gia dang ph�t tri?n, v?i m?c d�ch l� d?m b?o con s? h�ng tri?u ngu?i s? m?c nghi?n m?i nam. �?c bi?t, d�ch nh?m v�o nh?ng ngu?i ph? n? tr? tu?i n�i ri�ng dang du?c d�nh gi� l� m?t trong �nh?ng m?c ti�u ph�t tri?n m?nh, d�ng lo ng?i nh?t khi m� n?n d?ch n�y v?n dang ph�t tri?n�.

B?n ph�n t�ch to�n c?u do WHO bi�n so?n v?i nh?ng th�ng tin du?c thu th?p t? 179 qu?c gia th�nh vi�n d� v?ch ra cho c�c qu?c gia m?t hu?ng di co b?n nh?m gi�m s�t n? l?c ch?m d?t n?n d?ch trong nh?ng nam t?i.

G�i ch�nh s�ch MPOWER d� cung c?p m?t l? tr�nh h? tr? c�c qu?c gia th?c hi?n d?y d? c�c cam k?t th?c hi?n nghi�m t�c, r?ng kh?p tr�n to�n c?u - du?c bi?t d?n nhu l� Hi?p d?nh khung WHO v? ki?m so�t thu?c l� (WHO Framework Convention on Tobacco Control) d� c� hi?u l?c t? nam 2005.

Gi�o su Douglas, Gi�m d?c di?u h�nh WHO�s Tobacco Free Initiative (S�ng ki?n t? b? thu?c l� c?a WHO) cho bi?t: 6 chi?n lu?c MPOWER s? t?o ra du?c m?t s? d�p l?i n?n d?ch thu?c l�. �G�i chi?n lu?c n�y s? t?o ra du?c m?t m�i tru?ng t?o di?u ki?n cho nh?ng ngu?i h�t thu?c l� c� co h?i t? b? ch?t k�ch th�ch n�y, b?o v? m?i ngu?i kh?i kh�i thu?c do ngu?i h�t g�y ra, d?ng th?i ngan ch?n nh?ng ngu?i tr? tu?i m?c ph?i th�i quen x?u.�

Doanh thu t? thu? thu?c l� nhi?u hon t?i 4000 l?n kho?n d�nh cho c�c bi?n ph�p ki?m so�t thu?c l� ? c�c qu?c gia c� thu nh?p ? m?c trung b�nh v� con s? n�y l� hon 9000 l?n ? c�c nu?c c� thu nh?p th?p hon. Nh?ng qu?c gia c� thu nh?p cao th� doanh thu t? thu? thu?c l� cung d?t cao hon kho?ng 340 l?n so v?i nh?ng g� m� h? d�nh ra cho vi?c ki?m so�t ch?t k�ch th�ch n�y.

Nh?ng ph�t hi?n quan tr?ng kh�c t? b?n b�o c�o :

- Ch? c� kho?ng 5% d�n s? to�n c?u du?c th?c hi?n c�c bi?n ph�p to�n di?n nh?m c?m h�t thu?c l� b?o v? v� 40% qu?c gia v?n cho ph�p h�t thu?c trong tru?ng h?c v� b?nh vi?n.

- Ch? c� 5% d�n s? th? gi?i s?ng ? c�c qu?c gia c� nh?ng bi?n ph�p ngan ch?n to�n di?n vi?c qu?ng c�o v� khuy?n kh�ch s? d?ng thu?c l�.

- Ch? c� kho?ng 15 qu?c gia, chi?m 6% d�n s? to�n c?u qu?n l� ch?t ch? vi?c in ?n nh?ng l?i c?nh b�o l�n h?p bao thu?c l�.

- C�c d?ch v? gi�p di?u tr? s? ph? thu?c v�o thu?c l� m?i ch? c� m?t ? 9 qu?c gia, chi?m 5% d�n s? to�n c?u.

S�u chi?n lu?c MPOWER :

- Gi�m s�t vi?c s? d?ng thu?c l� v� c�c ch�nh s�ch ngan ch?n thu?c l�.

- B?o v? ngu?i d�n kh?i kh�i thu?c l�.

- Tr? gi�p ngu?i nghi?n thu?c l� b? thu?c.

- C?nh b�o v? nh?ng nguy hi?m m� thu?c l� mang l?i.

- Tang cu?ng c�c bi?n ph�p ngan ch?n qu?ng c�o, khuy?n kh�ch v� t�i tr? c?a thu?c l�.

- Tang c�c kho?n thu? thu?c l�.

T�nh h�nh c�c ca t? vong do c�c can b?nh c� li�n quan d?n thu?c l� :

- Trong th? k? 20 d� c� 100 tri?u ngu?i ch?t.

- Hi?n nay, m?i nam c� 5,4 tri?u ngu?i ch?t do c�c can b?nh c� li�n quan d?n thu?c l�. Tr? khi bi?n ph�p c?p b�ch du?c th?c hi?n ch? kh�ng th�:

- V�o kho?ng nam 2030, m?i nam s? c� hon 8 tri?u ca t? vong.

- V�o nam 2030, tr�n 80% ca t? vong do thu?c l� g�y n�n t?p trung ? c�c qu?c gia dang ph�t tri?n.

- Trong th? k? 21 u?c t�nh s? c� kho?ng 1 t? ca t? vong do thu?c l�.

Ng�y Th? gi?i Kh�ng thu?c l�

Ng�y 31 th�ng 5 nam nay du?c ch?n l� ng�y th? gi?i kh�ng thu?c l� d? c?nh gi�c nh?ng ngu?i h�t thu?c v� khuy?n kh�ch nh?ng bi?n ph�p nghi�m ng?t c?m s? d?ng thu?c l�, t?ng g�y thi?t m?ng cho 5 tri?u ngu?i m?i nam, tr�n to�n c?u.

WHO t?c t? ch?c y t? th? gi?i cho hay vi?c h�t thu?c l� l� m?t nguy�n nh�n g�y t? vong h�ng d?u cho nh�n lo?i, gi?t ch?t 3 ng�n ngu?i m?i ng�y. C? 10 ngu?i l?n ch?t v� b?nh th� c� m?t ngu?i v� d� h�t thu?c l�.

V?n theo WHO th� n?u kh�ng k?p th?i ngan ch?n, th� t? gi? d?n nam 2020, s? ngu?i ch?t v� nh?ng b?nh do h�t thu?c l� g�y ra c� th? l�n t?i 10 tri?u.

Theo u?c t�nh th� hi?n tr�n to�n c?u c� 650 tri?u ngu?i s? d?ng thu?c l� h�ng ng�y. N?u kh�ng bi?t cai thu?c, ph�n n?a s? ngu?i n�y t?c l� hon 300 tri?u s? ch?t d?n, v� h?u qu? tai h?i c?a thu?c l�.

H?u qu? d� ra sao? B�c Si Tr?n �o�n, t?ng h�nh ngh? y si g?n 40 nam nay, cho bi?t v? nh?ng can b?nh nguy hi?m c� th? x?y d?n v?i ngu?i h�t thu?c l� v� l�y c? sang nh?ng ngu?i chung quanh.

�? h?n ch? vi?c s?n xu?t, b�y b�n, ti�u th? thu?c l�, vi?c qu?ng c�o thu?c l� ? nhi?u nu?c d� b? ngan c?m t?i c�c r?p xi n�, c�c chuong tr�nh radio, tivi thuong m?i, tr�n s�ch b�o, ngo�i s�n v?n d?ng, c?u tru?ng.

R?t nhi?u qu?c gia c?m h�t thu?c tr�n nh?ng phuong ti?n chuy�n ch? c�ng c?ng, t? m�y bay, t�u th?y, d?n xe bus, xe l?a. Nh?ng noi c�ng c?ng t?p trung d�ng ngu?i lui t?i cung kh�ng cho ph�p ngu?i h�t thu?c l� lai v�ng.

Tuy nhi�n, tru?c nh?ng m�n l?i kh?ng l? thu v? du?c, m?t s? c�ng ty s?n xu?t thu?c l� v?n nghi c�ch khuy?n kh�ch ngu?i ta ti?p t?c h�t thu?c.

C�c h�ng thu?c l� �u M? cho bi?t d� tung ra th? tru?ng nhi?u lo?i thom, nh?, c� ch?a r?t �t ch?t nicotine d?c h?i, h?u d�nh l?a nh?ng ngu?i nh? d?, c? tu?ng r?ng nh?ng s?n ph?m m?i d�, kh�ng nguy hi?m cho s?c kh?e.

�ng C, m?t ngu?i h�t thu?c l� t? m?y ch?c nam nay, nh?n m?nh r?ng, t?t nhi�n d� d?n l�c ph?i nh?t quy?t t? b? thu?c l� v� s? nguy h?i c?a n�.

B� T k? l?i n?i kh? c?a nh?ng ngu?i ph?i s?ng g?n hay ch?u d?ng kh�i thu?c t? ngu?i kh�c nh? v�o kh�ng kh�, v� v� t�nh b? vu?ng ch?ng ung thu ph?i.

? Hoa K?, s? ngu?i b? thu?c l� ng�y c�ng d�ng. Ngu?i Vi?t Nam ta ? trong nu?c cung b? thu?c kh� nhi?u, nhung quan s�t tr�n th?c t? xem ra t? l? c�n k�m ? nu?c ngo�i kh� xa.

B�i Th�nh