M?t tr?i l� trung t�m trong Th�i Duong h? c?a ch�ng ta. T?t c? c�c thi�n th? trong Th�i Duong h?, bao g?m c�c h�nh tinh, thi�n th?ch, sao ch?i, �, quay xung quanh n�. Kho?ng c�ch t? Tr�i d?t t?i M?t tr?i du?c g?i l� m?t don v? thi�n van (AU). M?t don v? AU hi?n du?c x�c d?nh b?ng 149.597.870.700 m�t.
Theo trang Space, c�c nh� thi�n van h?c d� s? d?ng don v? AU d? do m?i kho?ng c�ch trong Th�i Duong h?. V� d?, sao M?c c�ch M?t tr?i 5,2 AU trong khi sao H?i vuong c�ch trung t�m Th�i Duong h? t?i 30,07 AU. ? r�a ngo�i c�ng c?a Th�i Duong h?, d�m m�y Oort, noi du?c cho l� c�i n�i c?a c�c sao ch?i, c�ch M?t tr?i 100.000 AU. Kho?ng c�ch t?i ng�i sao g?n nh?t, Proxima Centauri, x?p x? 250.000 AU. Tuy nhi�n, d? do c�c kho?ng c�ch xa hon, gi?i thi�n van h?c d� s? d?ng nam �nh s�ng hay kho?ng c�ch �nh s�ng di chuy?n du?c trong m?t nam c?a Tr�i d?t � tuong duong 63.239 AU. V� v?y, theo quy d?i, Proxima Centauri n?m c�ch M?t tr?i 4,2 nam �nh s�ng.
Qu? d?o h�nh elip
�on v? thi�n van (AU) l� kho?ng c�ch trung b�nh t? Tr�i d?t t?i M?t tr?i. C? 365,25 ng�y � t?c l� 1 nam, Tr�i d?t ho�n th�nh m?t v�ng xoay tr�n quanh trung t�m c?a Th�i Duong h?. Tuy nhi�n, qu? d?o c?a Tr�i d?t kh�ng ph?i l� m?t v�ng tr�n ho�n h?o, m� c� h�nh d?ng gi?ng h�nh ovan ho?c elip hon. Trong su?t th?i gian c?a m?t nam, Tr�i d?t th?nh tho?ng d?ch chuy?n g?n hon t?i M?t tr?i v� d�i khi xa hon. L?n ti?p c?n g?n nh?t c?a Tr�i d?t t?i M?t tr?i du?c g?i l� di?m c?n nh?t, di?n ra v�o d?u th�ng 1 v� c� kho?ng c�ch kho?ng 146 tri?u km. Th?i di?m Tr�i d?t ? xa M?t tr?i nh?t, kho?ng 152 tri?u km, du?c g?i l� di?m vi?n nh?t.
X�c d?nh c�c kho?ng c�ch
L?ch s? ghi nh?n, ngu?i d?u ti�n do kho?ng c�ch t? Tr�i d?t t?i M?t tr?i l� Aristarchus v�o kho?ng nam 250 tru?c C�ng nguy�n. �?n th?i hi?n d?i, nh� thi�n van h?c Christiaan Huygens d� t�nh to�n kho?ng c�ch t? Tr�i d?t t?i M?t tr?i v�o nam 1653.
�ng s? d?ng c�c giai do?n c?a sao Kim d? t�m ki?m c�c g�c trong tam gi�c sao Kim � Tr�i d?t � M?t tr?i. V� d?, khi sao Kim xu?t hi?n ? tr?ng th�i du?c M?t tr?i r?i s�ng m?t n?a, 3 thi�n th? h�nh th�nh m?t tam gi�c d?u nh�n t? Tr�i d?t. Ph?ng do�n k�ch thu?c c?a sao Kim (m?t c�ch v� t�nh l?i ch�nh x�c), �ng Huygens d� c� th? x�c d?nh kho?ng c�ch t? sao Kim t?i Tr�i d?t, v� khi bi?t du?c kho?ng c�ch d�, c?ng v?i c�c g�c c?a tam gi�c, �ng d� c� th? do du?c kho?ng c�ch t?i M?t tr?i. Tuy nhi�n, v� phuong ph�p c?a Huygens m?t ph?n l� s?n ph?m mang t�nh suy do�n v� kh�ng ho�n to�n d?a tr�n can c? khoa h?c n�n �ng thu?ng kh�ng du?c t�n nhi?m.
Giovanni Cassini d� t�m kho?ng c�ch t? Tr�i d?t t?i sao H?a tru?c, r?i t? d� t�nh to�n ra kho?ng c�ch t? Tr�i d?t t?i M?t tr?i. ?nh: Astronomy for beginners
Nam 1672, Giovanni Cassini d� s? d?ng m?t phuong ph�p bao g?m c? th? sai hay sai s? g�c, d? t�m kho?ng c�ch t?i sao H?a v� d?ng th?i t�nh to�n ra kho?ng c�ch t?i M?t tr?i. �ng d� c? m?t ngu?i d?ng nghi?p c� t�n Jean Richer t?i v�ng Guiana thu?c Ph�p trong khi b?n th�n ? Paris. H? d� do d?c v? tr� tuong d?i c?a sao H?a v?i c�c ng�i sao kh�c v� l?p lu?i tam gi�c nh?ng k?t qu? do d?c n�y v?i kho?ng c�ch d� bi?t gi?a Paris v� Guiana. M?t khi n?m du?c kho?ng c�ch t?i sao H?a, h? cung c� th? t�nh to�n du?c kho?ng c�ch t?i M?t tr?i. V� c�c phuong ph�p c?a Cassini mang t�nh khoa h?c hon n�n �ng thu?ng du?c tin c?y.
Phuong tr�nh m?i
V?i s? ra d?i c?a t�u vu tr? v� radar, con ngu?i d� c� trong tay nh?ng phuong th?c d? do d?c tr?c ti?p kho?ng c�ch gi?a Tr�i d?t v� M?t tr?i. �?nh nghia v? don v? thi�n van (AU) t?ng l� �b�n k�nh c?a m?t qu? d?o tr�n, kh�ng x�o tr?n quanh M?t tr?i c?a m?t h?t c� kh?i lu?ng v� c�ng nh?, di chuy?n v?i chuy?n d?ng trung b�nh 0,01720209895 radian m?i ng�y (du?c g?i l� h?ng s? Gaussian)".
Ngo�i vi?c khi?n m?i th? tr? n�n kh� m?t c�ch kh�ng c?n thi?t d?i v?i c�c gi�o su thi�n van h?c, d?nh nghia tr�n th?c t? kh�ng ph� h?p v?i h?c thuy?t tuong d?i n�i chung. S? d?ng d?nh nghia cu, gi� tr? c?a AU s? thay d?i d?a v�o v? tr� c?a ngu?i quan s�t trong Th�i Duong h?. N?u ngu?i quan s�t ? tr�n sao M?c s? d?ng d?nh nghia cu d? t�nh to�n kho?ng c�ch gi?a Tr�i d?t v� M?t tr?i, k?t qu? s? sai l?ch so v?i con s? t�nh to�n du?c tr�n Tr�i d?t kho?ng 1.000 m�t.
Hon th? n?a, h?ng s? Gaussian ph? thu?c v�o kh?i lu?ng c?a M?t tr?i, v� v� M?t tr?i m?t d?n kh?i lu?ng khi t?a ra nang lu?ng n�n gi� tr? c?a AU thay d?i c�ng v?i n�.
Th�ng 8/2012, Hi?p h?i Thi�n van h?c qu?c t? b? phi?u t�n th�nh chuy?n d?i d?nh nghia v? don v? thi�n van s�ng m?t con s? cu, don gi?n hon: 149.597.870.700 m�t. Con s? n�y d?a tr�n t?c d? c?a �nh s�ng, m?t kho?ng c�ch x�c d?nh kh�ng li�n quan d?n kh?i lu?ng c?a M?t tr?i. 1 m�t du?c d?nh nghia l� kho?ng c�ch m� �nh s�ng di chuy?n du?c trong m?t m�i tru?ng ch�n kh�ng trong 1/299.792.458 gi�y.
Tu?n Anh
|